John Gustavsen čállán
Nils-Aslak Valkeapää anii iežas guossin eatnama alde. Son háliidii ahte olbmot váldit ovddasvástádusa sihke iežaset ja birrasa ovddas. Min bovdii son dáidaga bokte eallimii.
Gaskal njukčamánu 23. beaivvi 1943 ja skábmamánu 26. beaivvi 2001 lei Nils-Aslak Valkeapää guossi eatnama alde. Su guhkes dáiddabargu álggii luđiin 1960-logu loahpas, jotkii girječállimiin, govvadáidagiin, musihkain, govvidemiin ja filmmain. Su gohčodedje dávjá “multidáiddárin” (máŋggabealatdáiddárin)
Son riegádii Eanodat suohkanis, ja bearaš, eatni ja áhčči, oabbá ja vielja, ledje badjeolbmot. Váhnemat fuobmájedje ahte son ii leat dego eará mánát; son ii liikon njuovadeami. Muhtin govas go son lei golmma-njeallje jahkásaš orru hui hudju. Muhtin dikta muitala veaháš gii son lei:
Eanan damai, gumai
mana dal dongis, mánážan
sojiid lebbe, girdde
gávnna gamot, vihkkehala
veardádala
(Girjjis Nu guhkkin dat mii lahka/ Så nært det fjerne, DAT 1994. Jorgalan Harald Gaski, Jon Todal ja Kristina Utsi)
Nils-Aslak Valkeapää váccii oahpaheaddjiskuvlla Giemajávrris suoma sámeguovllus. Muhto son ii bargan goassige oahpaheaddjin. Go son lei sullii 25 jagi, lávkii son dáiddamáilbmái. Lei vuosttamužžan luohti mii geasuhii su. Muhto son sárggui ja čálii. Ja son lei suhttan, suhttan go sámi mánát eai beassan oahppat eatnigiela ja go davvi riikkat oamastedje dan maid son ipmirdii sámi eanan. Dát dagahii ahte son čálii dan vuosttas girjii, mii almmustuvai suomagillii 1971:s, Terveisiä Lapista ( Dearvuođat Sámis ođđadárogillii Helsing frå Sameland, Pax lágádus 1979, Liv Hatle jorgalan). Girji čállui “nuorravuođa suhtuin”, ja son muitala ahte “ i hjarte mitt kvitra blåstrupen, men til tider bles en kald vind der”. (mu váimmus vižardii giellavealgu, muhto muhtimin bosui čoaska biegge doppe)
Valkeapää (“čuvgesvarat”) manai guhkes bálgáid ovdalgo son 1991s oaččui Davviriikkaid Ráđi Girjjálašvuođabálkkašumi dikta- ja govvačoakkáldaga ovddas Beaivi, áhčážan, dárogillii Solen, min far. Dát lei alimus áigi su eallimis ja dán maŋŋá ledje stuorra čájálmasbarggut. Ollu barggut ja prošeavttat ledje vuordimin, muhto de dáhpáhuvai lihkohisvuohta: “Áillohaš” nugo ustibat gohčodedje su, šattai biilalihkohisvuhtii 1996:s, lahka iežas ruovttu Beattagis, njeallje miilla oarjjabealde Gárasavvona. Guhkkit áiggi lei guovtti ilmmi gaskkas, muhto dearvvasmuvai, ja jotkii....
Loga olles artihkala
Bibliografiija
John Gustavsen lea bargan olu Valkeapää divttain ja lea beroštupmi gaskkustit diktačálli politihkalaš doaimmaid ja su árjjat eamiálbmogiid máilbmeviidosaš perspektiivvas. John Gustavsen lea oahpaheaddji, girječálli ja friddjaáiggejournalista. Ovttas Marry A. Somby:in ja Nils-Aslak Valkeapää:in álggahedje sii Sámi Girjecálliid Searvi.